اسطوخدوس

اسطوخدوس یک گیاه است که از گل و روغن آن جهت تهیه دارو استفاده می شود. 

اسطوخدوس به طور رایج جهت اضطراب، بی قراری، بی خوابی، افسردگی، سردرد و درد استفاده می شود. 

در غذا و نوشیدنی ها اسطوخدوس به عنوان طعم دهنده استفاده می شود. 

در صنایع دارویی و آرایشی، اسطوخدوس به عنوان عطر در تهیه صابون، مواد آرایشی، عطر استفاده می شود. 

اسطوخدوس (با نام علمی Lavendula angustifolia) معمولا با گونه های نزدیک مثل Lavendula hybrida آلوده شده است. Lavendula hybrida گونه پیوندی بین دو گونه Lavendula angustifolia  و Lavendula latifolia می باشد که از آن روغن لاوندین تهیه می شود.

چگونه کار می کند؟

اسطوخدوس روغنی دارد که دارای اثرات آرام بخش می باشد و باعث شل شدن برخی از عضلات خاص می شود. همچنین دارای خواص ضد باکتری و ضد قارچ می باشد.  

اسطوخدوس ممکن است در موارد ذیل موثر باشد: 

ریزش مو (آلوپسیا آرئاتا): شواهدی وجود دارد که مصرف ترکیبی حاوی روغن اسطوخدوس، آویشن، رزماری و سدار باعث تقویت رویش مو تا ۴۴% طی ۷ ماه پس از استفاده شده است. 

اضطراب: مصرف فرآورده حاوی ۸۰-۱۶۰ میلی گرم روغن اسطوخدوس (Silexan, Dr Willmar Schwabe GmbH & Co. KG) به مدت ۶-۱۰ هفته اضطراب را رفع می کند و خواب را بهبود می بخشد. همچنین از بروز مجدد حالت های اضطرابی در افراد مبتلا به اختلال اضطرابی ملایم تا شدید جلوگیری می کند. مشخص نیست که مصرف اسطوخدوس از طریق عطردرمانی به درمان اضطراب کمک می کند یا نه. 

زخم دهان: برخی از تحقیقات نشان داده اند که مصرف ۲ قطره روغن اسطوخدوس ۳ بار در روز، بر روی ناحیه زخمی باعث کاهش درد و التهاب محل زخم می شود، همچنین باعث کاهش طول درمان می شود. 

پیشگیری از افتادن افراد سالمند: شواهدی وجود دارد که نشان می دهد چسباندن پد حاوی اسطوخدوس در محل خط لباس بر روی گردن، خطر افتادن را در افراد پیر تا ۴۳% کاهش داده است. 

کاهش درد پس از جراحی: برخی از تحقیقات نشان دادهاند که استنشاق اسانس اسطوخدوس در هنگام دریافت مسکن های وریدی باعث کاهش درد پس از سزارین می شود. همچنین نشان داده شده است که مالیدن روغن اسطوخدوس بر روی دست ها و هر ۶ ساعت بوییدن آن به مدت ۳ دقیقه، درد پس از برداشتن لوزه ها و نیاز به استامینوفن را در کودکان ۶-۱۲ ساله کاهش می دهد.  

اسطوخدوس ممکن است در موارد زیر موثر نباشد:

درد ناشی از سرطان: تحقیقات نشان دادهاند که ماساژ دادن با روغن اسطوخدوس اثری در کاهش درد افراد سرطانی ندارد. 

درد پس از زایمان: شواهدی وجود دارد که نشان می دهد ریختن روغن اسطوخدوس در حمام می تواند باعث کاهش درد بین واژن و مقعد پس از زایمان شود. البته بسیاری از تحقیقات نشان داده اند که این روش پس از گذشت ۱۲ ساعت از زایمان، تاثیری در کاهش درد ندارد، هر چند که التهاب و قرمزی این ناحیه را کاهش می دهد. 

شواهد کافی در خصوص مصرف اسطوخدوس در موارد زیر موجود نیست و مدارک بیشتری جهت اثبات اثربخشی آن در این موارد نیاز است: 

اگزما (خارش و التهاب پوست): تحقیقات اولیه نشان داده اند که مصرف موضعی روغن اسطوخدوس و سایر گیاهان بر روی پوست کودکان تاثیری بر خارش، التهاب و سوزش پوست آنها در روز و شب ندارد. 

کولیک: نتایج حاصل از یک مطالعه کوچک نشان داده است که ماساژ دادن شکم نوزاد با روغن اسطوخدوس و روغن بادام به مدت ۵ تا ۱۵ دقیقه، مدت زمان گریه کردن نوزاد (به علت درد شکم) را ۷ ساعت در هفته کم می کند. 

دمانس (فرسایش مغز): برخی از تحقیقات نشان داده اند که مصرف روغن اسطوخدوس در یک دستگاه پخش کننده (مثلا دستگاه بخور) در شب ها می تواند پرخاشگری را در افراد مبتلا به دمانس کاهش دهد. البته استنشاق روغن اسطوخدوس که بر روی یقه لباس و ساعد مالیده شده است، تاثیری بر کاهش پرخاشگری ناشی از دمانس نداشته است. همچنین عطردرمانی به کمک اسطو خدوس (مثلا ماساژ دادن به کمک روغن آن) تاثیری بر بهبود کارایی ذهن در افراد مبتلا به دمانس نداشته است. 

افسردگی: شواهد متناقضی مبنی بر اثربخشی عطردرمانی به کمک روغن اسطوخدوس در افسردگی وجود دارد. ماساژ دادن به کمک روغن اسطوخدوس، افسردگی را در بیماران سرطانی برطرف نمی کند. البته یک مطالعه نشان داده است که عطر درمانی به کمک روغن اسطوخدوس می تواند باعث کاهش افسردگی پس از زایمان شود. تحقیقات اولیه نشان داده اند که مصرف خوراکی روغن اسطوخدوس به مدت ۶ هفته می تواند افسردگی را در بیماران مبتلا به افسردگی کاهش دهد. تنتور اسطوخدوس تقریبا کمتر از داروی ایمی پراامین در کاهش افسردگی موثر بوده است. البته مصرف این تنتور همراه با ایمی پرامین، اثرات ضد افسردگی ایمی پرامین را افزایش داده است. 

درد قاعدگی: ماساژ دادن به کمک روغن اسطوخدوس ،بیشتر از ماساژ دادن عادی، درد قاعدگی را در خانم های جوان کاهش داده است. همچنین استنشاق روغن اسطوخدوس بر روی دست ها به مدت ۵ دقیقه و هر ۶ ساعت، درد شکم و درد کمر را در خانم های پریود کاهش داده است. 

بالا بودن فشار خون: تحقیقات اولیه نشان داده اند که عطردرمانی به کمک مخلوط روغن اسطوخدوس، لیمو و گیاه آیلانگ-آیلانگ می تواند فشار خون سیستول (حد بالای فشار خون) را کاهش دهد ولی تاثیری بر فشار خون دیاستول (حد پایین فشار خون) ندارد. 

بی خوابی: تحقیقات اولیه نشان داده اند که مصرف روغن اسطوخدوس در دستگاه بخور یا روی یک پد گازی در کنار تخت، می تواند به افراد کمک کند که بهتر بخوابند. البته همه تحقیقات این اثر را اثبات نکرده اند. 

شپش: تحقیقات اولیه نشان داده اند که مصرف ترکیبی حاوی روغن اسطوخدوس و روغن درخت چای بر روی پوست، تخم های شپش را از بین می برد و شپش های زنده را کاهش می دهد. البته هنوز مشخص نیست که آیا این اثر صرفا توسط اسطوخدوس ایجاد می شود یا مربوط به ترکیب روغن اسطوخدوس و روِغن درخت چای می باشد. 

میگرن: تحقیقات اولیه نشان داده اند که ماساژدادان بالای لب با ۲ تا ۳ قطره روغن اسطوخدوس بطوری که بخار آن استنشاق شود، می تواند سردرد و حالت تهوع ناشی از میگرن را کاهش دهد و از گسترش سردردهای میگرنی جلوگیری کند. 

عفونت گوش: تحقیقات اولیه نشان داده اند که مصرف قطره گوشی حاوی روغن اسطوخدوس و سایر عصاره های گیاهی در افراد مبتلا به عفونت گوش، درد گوش را تسکین می دهد. البته به نظر نمی رسد این ترکیب گیاهی موثرتر از عوامل بی حس کننده و آنتی بیوتیک آموکسی سیلین باشد. 

درد: برخی از تحقیقات نشان داده اند که عطردرمانی به کمک اسطوخدوس می تواند درد را (مثلا درد ناشی از وارد کردن سوزن) را کاهش دهد، البته سایر تحقیقات چنین اثری نشان نداده اند. 

کاهش اضطراب قبل از جراحی: برخی از مردم از اسطوخدوس جهت کاهش اضطراب قبل از جراحی و سایر پروسه های پزشکی و دندان پزشکی استفاده می کنند. البته هنوز مشخص نیست که آیا اسطوخدوس به کاهش اضطراب ناشی از سایر شرایط کمک می کند یا نه. 

سلامت عمومی روانی: برخی از تحقیقات نشان داده اند که اضافه کردن مخلوط حاوی ۳ میلی لیتر از روغن اسطوخدوس ۲۰% و روغن دانه انگور ۸۰% به حمام، بهتر از روغن دانهانگور به تنهایی باعث بهبود حالات روحی و روانی می شود. البته سایر تحقیقات نشان داده اند که اضافه کردن روغن اسطوخدوس به عطردرمانی، سلامت عمومی و کیفیت زندگی بیماران سرطانی را بهبود نمی بخشد. 

استرس: به نظر نمی رسد استنشاق ۲ قطره روغن اسطوخدوس ۲% به مدت ۲۰ دقیقه در روز دوم و سوم پس از انجام بای پس عروق قلبی، استرس را کم کند. 

سایر مواردی که اثربخشی روغن اسطوخدوس در آن مشخص نیست و نیاز به مدارک بیشتری جهت اثبات اثربخشی آن می باشد: جوش، سرطان، سردرد، کاهش اشتها، تهوع، دندان درد، دفع حشرات، حالت تهوع. 

مصرف خوراکی اسطوخدوس در مقادیر غذایی، احتمالا در عمده افراد بی خطر است. ممکن است مصرف آن در مقادیر دارویی به روش خوراکی، موضعی و استنشاقی بی خطر باشد. 

مصرف خوراکی اسطوخدوس می تواند یبوست، سردرد و افزایش اشتها ایجاد کند. مصرف پوستی آن برخی اوقات می تواند باعث سوزش پوست شود، البته این عارضه چندان رایج نیست. 

توصیه ها و هشدارهای مخصوص: 

کودکان: مصرف موضعی فرآورده های حاوی اسطوخدوس احتمالا در پسربچه هایی که به بلوغ نرسیده اند، خطرناک باشد. روغن اسطوخدوس دارای خواص شبه هورمونی است که می تواند باعث اختلال در هورمون های طبیعی بدن پسربچه شود. در برخی موارد، روغن اسطوخدوس باعث رشد غیر طبیعی سینه (جینکومستیا) در پسر بچه ها شده است. ایمنی مصرف فرآورده های اشاره شده در دختر بچه ها نامشخص است. 

بارداری و شیردهی: اطلاعات کافی در خصوص ایمنی مصرف اسطوخدوس در بارداری و شیردهی موجود نیست. بهتر است که احتیاط کنید و از مصرف آن اجتناب کنید. 

جراحی: اسطوخدوس ممکن است باعث کند کردن سیستم عصبی مرکزی شود. در صورت مصرف همزمان آن با داروهای بیهوشی و سایر داروهایی که طی جراحی استفاده می شوند، ممکن است سرکوب شدید سیستم عصبی مرکزی ایجاد کند. حداقل ۲ هفته قبل از جراحی و عمل خود، مصرف اسطوخدوس را قطع کنید. 

تداخلات متوسط: در خصوص این دسته از تداخلات هوشیار باشید: 

کلرال هیدرات: کلرال هیدرات خواب آلودگی و گیجی ایجاد می کند. به نظر می رسد اسطوخدوس اثرات کلرال هیدرات را افزایش می دهد. مصرف همزمان اسطوخدوس با کلرال هیدرات می تواند باعث ایجاد خواب آلودگی شدید شود. 

باربیتورات ها: اسطوخدوس ممکن است خواب آلودگی و گیجی ایجاد کند. داروهای آرام بخش نیز باعث خواب آلودگی می شوند. مصرف همزمان داروهای آرام بخش مثل باربیتورات ها با اسطوخدوس می تواند باعث خواب آلودگی بیش از حد شود. 

آرام بخش ها (سرکوب کننده های سیستم عصبی مرکزی): اسطوخدوس ممکن است خواب آلودگی و گیجی ایجاد کند. داروهای آرام بخش نیز باعث خواب آلودگی می شوند. مصرف همزمان داروهای آرام بخش مثل داروهای خواب آور با اسطوخدوس می تواند باعث خواب آلودگی بیش از حد شود.